300 miljoen gezinnen koken hun maaltijden op een houtvuurtje. Dat betekent een aanslag op natuurlijke bronnen en als extra vervelend effect: ontbossing. Ook betekent het energieverspilling, bij open houtvuur gaat haast alle warmte ongebruikt verloren. Hetzelfde geldt voor het branden van houtskool, 90 % van de energiewaarde is al verdwenen voordat je aan koken toekomt. En dan is er het gezondheidsaspect. Rook en onverbrande gassen zorgen volgens de WHO (Wereld Gezondheids Organisatie) voor pakweg 1,6 miljoen slachtoffers per jaar. Paul van der Sluis werkt als chemicus bij Philips Research op de High Tech Campus in Eindhoven. Hij kreeg de kans van de Lampenmagnaat om een kacheltje te ontwikkelen dat bovenstaande problemen zou moeten reduceren. Het kacheltje is er inmiddels en het zit vernuftig in elkaar. Het is extreem zuinig. Je stookt het met hout of papier. Er zit een ventilatortje in de kachel dat er voor zorgt dat de luchtstroom optimaal is in het apparaat. Het ventilatortje draait op een thermo-electrische generator die weer in een ander gedeelte zit ingebouwd. De generator gaat werken door het kacheltje te stoken. Tegelijkertijd wordt er een batterij opgeladen die gebruikt kan worden om een lampje op te laten branden of een radio te laten spelen. Er is nauwelijks rook, en de schadelijke gassen worden via een slim systheem naverbrand. Een stukje hout ter grote van een sigarettenpakje volstaat om één liter water aan de kook te brengen. Het kacheltje komt binnenkort op de markt, de prijs is nog niet bekend. Kijk lezer, hier wordt het Ministerie nu vrolijk van! De foto komt van Philips.

© paul

De eerste buurvrouw van het Ministerie was van Indonesischen bloede. Ze was een ware keukenprinses, en zo ook haar zus. Het was bij hen dat we voor het eerst het werkwoord oelekken hoorden gebruiken. Bedoeld werd dan het maken van sambals. Ze reserveerden daarvoor de zondagochtend. (Overigens werden er dan nog een heleboel andere bijgerechten voor de Indonesische keuken gemaakt.) Ze gebruikten bij allerlei bereidingen altijd de tjobèk, een platte, ronde stenen vijzel met een wrijfsteen uit hetzelfde materiaal, de oelek-oelek. Jaren later kwamen wij in bezit van het afgebeelde exemplaar. We kregen het van een Indischman die een oogje had laten vallen op één van de oma’s van het Ministerie. De vijzel was al heel oud, en werd begin jaren vijftig samen met de familie gerepatriëerd. God mag weten wat voor lekkers er in de loop van de tijd mee is gemaakt… Je gebruikt de vijzel namelijk niet alleen om kruiden en specerijen te pletten, maar ook bij de verdere bereiding van papjes, prakjes en sauzen. De tjobèk is te gebruiken als de porseleinen vijzel uit de Europese keuken. Maar door de typische platte vorm is hij minder geschikt voor het breken van peperkorrels of dat soort zaken. En een aïolie of mayonaise bereiden is al helemaal niet mogelijk. Kook je echter graag Indonesisch of Chinees dan is het beslist de moeite waard de aanschaf van een tjobèk te overwegen. Uit welke steensoort onze tjobèk is gebeiteld weet ik niet. Het oppervlak is ruw, en dat maakt dat het pletten en vermalen van de diverse ingrediënten een stuk gemakkelijker. In het onvolprezen kookboek van Beb Vuyk staan wel 25 recepten voor eenvoudige sambals. Het basisrecept gaat als volgt: 20 lomboks 2 eetlepels zout Was en snijd de lomboks, eventueel met de staafmixer. Wrijf ze met het zout op de tjobèk tot een brij. Doe ze over in een met sodawater afgewassen jampot en bewaar ze afgesloten in de koelkast. En ook Mevrouw Vuyk vindt de aanschaf van een tjobèk onontbeerlijk wanneer je serieuze zaak wilt maken van Indonesisch koken Beb Vuyk Groot Indonesisch Kookboek Culinaire Boekerij, Uitgeverij Kosmos, Antwerpen/Utrecht ISBN 90 215 9863 9

Zie ook Vijzel 1 en Vijzel 2.

© paul