Vandaag wordt voor de zeventiende keer het slachtfeest gevierd in het Boerenbondsmuseum in Gemert.
Ik was er vanmorgen om wat foto’s te maken en natuurlijk van de balkenbrij en zult te proeven.
Vanmorgen al vroeg werden “de varkens op de leer gehangen” zoals men dat zegt. Slager Vogels kreeg hulp van een flink aantal vrijwilligers van het museum, sommigen maken de worst, anderen houden zich bezig met de verkoop, weer anderen helpen met het uitbenen. Het was er een drukte van belang. Het vlees werd zoals elk jaar gewoon op de hand “gewogen” en verkocht. Er komen mensen van heinde en verre om nog eens een stuk lever, niertjes en ander orgaanvlees te bemachtigen. Zo’n zes varkens zullen in de loop van de dag verkocht worden.

Ook de andere gebouwen van het museum waren open voor het publiek; in de snoepwinkel bijvoorbeeld was het flink druk. Daar kun je nog voor een paar centen losse snoepjes kopen. Kregen wij vroeger een dubbeltje, deze kinderen hadden een hele euro. Maar het kiezen was zo moeilijk dat ze maar voor 50 cent kochten! De rest maken ze vanmiddag op. Met engelengeduld wacht de bazin van de winkel tot de keus gemaakt is!

In een ander gebouw werd brood gebakken. Ook hier was het propvol met ouders en kinderen. Ieder kind mocht met een bolletje deeg zijn eigen broodje bakken. De bakker had ze al voorgekneed. De oven werd gestookt met wilgenhout.

Na het kneden moet het deeg nog even rijzen. De oven heeft dan inmiddels een temperatuur van zo’n 230 graden bereikt. Dan wordt de as uit de oven geveegd en kan het brooddeeg erin.

Nog even bakken en de warme broodjes kunnen mee naar huis!

Meer foto’s kun je hier bekijken

© ellen.

Ik ging vandaag toch vooral naar het slachtfeest voor de zult en balkenbrij. Hoe gaat dat nu precies, hoe maak je dat in grote hoeveelheden? Mevrouw Truus Beijers, één van de vele vrijwilligers van het museum vertelde tussen het werken door hoe zij de balkenbrij maakte. Eerst wordt de kop, in dit geval een aantal halve koppen van het varken in een grote ketel water gekookt.

De botten gaan eruit, ze zijn bijna helemaal schoongekookt. ( één van de kinderen, met zijn opa op stap vandaag, zag ik heel enthousiast met een schoongekookte varkenskaak naar huis gaan. “Gaaf opa, die bewaar ik voor later” ).

Dan wordt het fijne vlees eruit gehaald. Daarmee wordt de zult gemaakt.
Wat dan nog rest in de ketel, goeie bouillon en restvlees, wordt tot balkenbrij verwerkt.
De stukjes vlees, velletjes en drelletjes worden uit de bouillon gezeefd en gemalen.
Mevrouw Truus had een spontane vrijwilliger gevonden om aan de worstmolen te draaien.

De bouillon wordt in kleinere pannen overgeschept. Het gemalen mengsel wordt eraan toegevoegd. Flink roeren en dan komen het zout en de kruiden. En dat is moeilijk. Alle pannen hebben een ander formaat, je moet dus een beetje op de gok bedenken hoeveel zout en kruiden, aldus Truus. Begin rustig, meer kan er altijd nog bij.
Peper, gemengde kruiden en nootmuskaat.
(de moeder van een vriend van ons deed altijd veel gemalen kruidnagelen door de balkenbrij, ik vond die balkenbrij persoonlijk de lekkerste die ik ooit proefde)

Goed roeren. En dan het meel erin. Boekweitmeel. Geen gewoon tarwemeel, boekweitmeel! Anders is het geen balkenbrij!
En weer roeren, beetje meel toevoegen en roeren. Een zwaar karwei, zeker op het laatst als al het meel is toegevoegd.
Nog even zachtjes doorpruttelen, afkoelen, en dan kan de balkenbrij in bakjes geschept worden. Als het mengsel afgekoeld is stijft het op en kun je de balkenbrij in plakjes snijden.
Hier in Gemert worden die plakjes dan gebakken. Gewoon met een klontje boter in de koekenpan. Voorzichtig bakken tot ze van buiten knapperig zijn en van binnen zacht en kruidig.
Serveren op een sneedje roggenbrood!

Ik hoop dat ik het allemaal een beetje goed omschreven heb. De balkenbrij smaakte in ieder geval prima.
Met dank aan de vele vrijwilligers van het Boerenbondsmuseum.

Meer foto’s zijn ook te bekijken op klik hier

© ellen

In Gemert, de plaats waar ik woon, staat een prachtig museum, Het Boerenbondsmuseum. Je kunt er zien hoe er vroeger gewoond en gewerkt werd in een Brabants dorp. Iedere week zijn er speciale thema’s zoals bijvoorbeeld brood bakken, jam maken, graan oogsten, messen slijpen en ga zo maar door. Hoogtepunt is absoluut de jaarlijkse slachtdag.

Traditioneel werd vroeger in de maand november het huisvarken geslacht nadat het eerst met veel zorg vetgemest was. Dan ging de slager aan het werk. Het hele varken werd gebruikt. De slager maakte worst, bloedworst, balkenbrij en zult. Ook ribbetjes, ham en spek werden geconserveerd. Zo hadden de mensen voorraad om de winter door te komen.
Ook dit jaar kun je in het Boerenbondsmuseum weer zien hoe dat ging. Slager Vogels zal morgen al weer voor de zeventiende keer het varken “op de leer hangen”. Dat is nog een hele klus. Je hebt er een paar sterke mensen voor nodig. Vroeger kwamen dan ook de buren en familie helpen bij de slacht. Zult, bloedworst en balkenbrij werden meteen klaargemaakt en gegeten, meestal onder het genot van een borreltje. Dan werd het vanzelf een feestje.
Slager Vogels zal morgen van verschillende varkensdelen worst, zult, bloedworst en andere lekkernijen maken. Bezoekers kunnen ook zelf worst maken.
Er kan ook vlees gekocht worden. De verkoop gaat net als vroeger door zelf ongeveer het gewicht te bepalen. De prijs per kilo is tien euro, maar er mag gepingeld worden.

En voor de mensen die bang zijn voor een eng bloedbad; de voorbereidingen worden elders volgens de regels getroffen!

Een mooie kans om ook kinderen eens te laten zien dat worst niet bij Albert Heijn groeit, maar van een varken gemaakt wordt! Ze kunnen dan meteen wat ouderwetse lekkernijen kopen in het snoepwinkeltje. Daar hebben ze nog zoethout, laurierdrop en stroopsoldaatjes!

Een heel bijzonder evenement. Een slachtdag zoals die ieder jaar in Gemert wordt gehouden is zeldzaam in Nederland. Er komen dan ook ieder jaar mensen uit het hele land op af.

Het slachtfeest begint morgenochtend om 11.00 uur.
Boerenbondsmuseum, Pandelaar 106 Gemert.
© ellen.

De foto is van twee jaar geleden.