De openingszin van een verhaal, essay of roman is de belangrijkste zin uit het werkstuk, zei ooit Willem Frederik Hermans. Ik geloof hem graag (hoewel?).

Gisterenavond pakte ik een boek uit de kast, ik wilde Ellen iets laten zien of voorlezen. En op de eerste pagina van het eerste essay van die bundel stond: In den beginne was er cornedbeef in blik.

Het is de enige beginregel in de literatuur (die ik ken) die opent met eten of drinken. Hij is geschreven door Joseph Brodsky en kan gevonden worden in de essaybundel Het Verdriet en de Rede (Bezige Bij 1997). Brodsky verhaalt over zijn jeugd tijdens het beleg van Leningrad en de onvermijdelijke hongersnood die daarvan het gevolg was. Tegen het einde van het beleg was daar dan cornedbeef uit Amerika. Van het merk “Swift”. Het moet een hoop Russen het leven hebben gered. Als kind vergaapte hij zich aan het ingenieuze systeem van openen. “Dat sleuteltje waaromheen zich een smal reepje metaal oprolde ter opening van het blik was een openbaring voor een Russisch kind; wij zouden er een mes in gezet hebben.” ( ) “Ik keek destijds met grote ogen hoe mijn moeder het sleuteltje lostrok, het lipje omboog en in de opening van het sleuteltje stak en vervolgens het sleuteltje keer op keer om zijn as draaide, en was verbijsterd.”

Niet alleen voor een Russisch kind was dat wondertje een openbaring, ik herinner me eenzelfde ervaring toen mijn moeder aan de slag was met een blik boterhamworst.

Overigens, mocht de inhoud van de blikken Swift belangrijk zijn voor de inwoners van Leningrad, de blikjes “als object” gingen volgens de herinnering van Brodsky een eigen, tweede leven leiden. Het werden opbergplaatsen voor potloden, spijkers, filmrolletjes. Mettertijd nam hun waarde toe. In het ruilverkeer kon je voor één blikje een Duitse bajonet krijgen, een gesp van een matrozenriem, een vergrootglas.

Ik zocht naar een plaatje van een blik Swift Cornedbeef (het merk bestaat nog steeds), maar ik vond niks bruikbaars. Wel zag ik bovenstaand ding van keramiek. This small narrow slab would have been used to display and slice the Swift’s brand of Corned Beef, aldus het bijschrift van de antikwaar die het object via internet te koop aanbiedt. Het zal wel zo zijn…

Ik draai de verwarming een graadje hoger en ga Brodsky lezen. Het boek ligt nu toch voor me op tafel.

© paul

Ik schreef al eerder dat er een flink aantal nieuwe kookboeken in onze brievenbus belandden. Eén ervan is dit prachtige pannenkoekenboek van Diana Dubois. “Sonnie, de weggelopen roti-pannenkoek” is een omdraaiboek. In het ene deel kun je lezen over de avonturen van Sonnie, een rotie-pannenkoek. Draai je het boek om dan kom je bij het receptendeel; Sonnie’s bakboek.

In het eerste deel gaat Sonnie op reis. Van Suriname reist hij helemaal naar Nederland. In het bijna fabelachtige verhaal ontmoet Sonnie onder andere de beroemde spin Anansi, de kraai Karel, de vos Bart en nog veel meer dieren. Eekhoorn Koos vertelt hem dat er een pannenkoekenwedstrijd wordt gehouden in de grote stad en Sonnie besluit dat hij daar naar toe wil. De pannenkoeken die hij aan het einde van zijn reis ontmoet zijn vanuit de hele wereld samengekomen. Galette, Blin, Crespelle, Baghrir en Okonomiyaki, allemaal zijn ze op weg naar de grote wedstrijd. Een mooi verhaal om voor te lezen of, voor de wat oudere kinderen om zelf te lezen.

Draai je het boek om dan kom je in het receptengedeelte, Sonnie’s bakboek voor de hele familie.

Dit deel opent met een voorwoord van Ronald Giphart. Vervolgens een reisleiding door het receptendeel, tips voor de kleine kok in de keuken en zelfs wat tips voor kleine koks met voedselallergie. Daarna de recepten, allemaal recepten voor pannenkoeken. Ik wist niet dat er zoveel soorten pannenkoeken bestonden! De pannenkoekenrecepten zijn ingedeeld in groepjes. Natuurlijk eerst de roti-pannenkoek en wat recepten met bijgerechten, daarna hoofdstukken met poffers, pannenkoeken, flensjes enzovoorts.

Diana Dubois heeft werkelijk uit heel de wereld pannenkoekenrecepten verzameld. En dat is wat dit boek ook zo bijzonder maakt. We eten allemaal, over heel de wereld pannenkoeken. Maar een kookboek met recepten voor pannenkoeken heb ik nog nooit gezien en al helemaal geen kookboek waar kinderen mee aan de slag kunnen.

Ieder hoofdstuk begint met een stukje geschiedenis een wetenswaardigheden. Zo weet ik nu dat het wereldrecord roti-pannenkoekenbakken op naam staat van de monnik Das uit India. Hij verzorgt samen met de Akshaya Patra Foundation maaltijden voor arme schoolkinderen. Zij bakken elke schooldag in één uur tijd 10.000 roti-pannenkoeken!

Bij elk recept een duidelijk lijstje met wat je klaar moet zetten; een koekenpan, maatbeker, beslagkom enzovoorts. Dan een lijsje met de ingrediënten en dan het recept, mooi en duidelijk omschreven.

Achter in het boek nog een lijstje met maten en gewichten, temperaturen, een lijst met moeilijke woorden en het receptenregister. Waren alle kookboeken maar zo duidelijk!

Heel mooi zijn ook de tekeningen van Diana van Dijk. Snoezige pannenkoekjes met Chinese hoedjes, op Oostenrijkse skies of met een lasso en cowboyhoed, ze zien er allemaal vertederend uit. Een bewuste keuze van Diana Dubois om het boek te illustreren met tekeningen in plaats van, vaak ontmoedigende glossy foto’s van de gerechten. “Mislukt je pannenkoek de eerste keer? Dat is helemaal niet erg. Begin dan gewoon opnieuw. Zo hebben beroemde koks het ook geleerd. Kom mee naar de keuken, bak en proef!”

Ik vind het altijd een beetje vervelend om boeken te verdelen in “kinderboeken” en “boeken voor volwassenen”. Alsof volwassenen geen plezier zouden kunnen beleven aan een kinderboek. Noem je dit een boek voor kinderen, ík heb het in ieder geval met veel plezier gelezen en zal er ook zeker wat recepten uit gaan maken. Kinderen vanaf ongeveer 12 jaar kunnen zelfstandig aan de slag met dit boek. Jongere kinderen kunnen met begeleiding ook al een heleboel van deze gerechten klaarmaken.

Kortom, een prachtig boek voor kinderen én volwassenen. Ik zou zeggen, hollen naar de winkel, die zijn toch weer eens op zondag open, en koop dat boek nog vóór Sinterklaas!

Sonnie de weggelopen roti-pannenkoek geschreven door Diana Dubois met illustraties van Diana van Dijk. Uitgeverij Dubois. ISBN 9789075812039. Te koop voor € 19,90.

© ellen.

Een van de leuke dingen van het bijhouden van een weblog over eten is dat we regelmatig mailtjes krijgen met het verzoek om een kookboek te recenseren. Zo belanden er deze weken maar liefst vier boeken over eten, drinken en andere genoegens in onze brievenbus. Ik ga er de komende week over schrijven, in volgorde van binnenkomst.

“Eetlust. In gesprek met ‘s werelds topkoks”. Geschreven door Aranka van der Pol. Met foto’s van Frank de Ruiter.

Eetlust is een boek over de wereld van de topkoks. Over hun passie, hun werk, hun leven. Het boek is ingedeeld in veertien hoofdstukken, met een opening van Marco Borsato. Een voorwoord met verantwoording. Daarna komen tien topkoks aan het woord. Aranka sluit haar boek af met een dankwoord en foto’s van “the making of”.

“De topkoks van nu zijn eigenzinnige persoonlijkheden, die net als popsterren hun weg naar het succes hebben gevonden. Met het verschil dat zij liever in een bloedhete keuken biefstuken masseren en tonijn fileren dan op het podium staan.”

Naar het waarom ging Aranka van der Pol op zoek. Wat drijft deze topkoks, hebben zij nog een priveleven, en hoe blijven ze overeind in de moordende wereld van Michelinsterren, de hitte van de keukens en tv lampen? In tien mooie interviews kun je lezen hoe deze gepassioneerde topkoks zich staande houden. Aranka reisde de wereld rond, at aan de tafels van de wereldtop en schreef er dit boek over.

Tien totaal verschillende karakters krijgen we voorgeschoteld. Van de lompe, altijd het fuck-woord vóór in de mond, Gorden Ramsay tot de zachtaardige Italiaanse Nadia Santini. Onze eigen, sigarenrokende Herman den Blijker, goed voor een smeuig verhaal over de jacht op konijnen. En Alain Passard, de ‘Dalai Lama’ van de groenten, die sinds 2001 het vlees uit zijn keuken heeft verbannen. Of Ferran Adrià, de kok die de helft van zijn tijd in het laboratorium doorbrengt, maar die als kind eigenlijk gewoon voetballer wilde worden, net als Johan Cruyff. En Sergio Herman, de man met de drie sterren die in Oud Sluis streeft naar opperste perfectie. Natuurlijk mag Nigella Lawson in deze rij niet ontbreken. De sexy dame die de lustopwekkende foto’s in haar eerste boek ‘gastro porn’ noemt, blijkt zo ook haar gevoelige plekken te hebben. Zelfs de moeder van Jamie wil wel één en ander vertellen over haar beroemde zoon.

Eén ding hebben al deze koks gemeen, ze worden gedreven door hun passie voor smaak. Aranka schrijft erover in een vlotte, lekker leesbare stijl. En al ben ik dan geen vaste bezoeker van sterrenrestaurants, en al zeker geen frequent kijker van de tv programma’s met deze sterkoks, ik vond het toch boeiend om erover te lezen.

De foto’s van de fotograaf Frank de Ruiter zijn prachtig. Ook al kostte het hem, naar eigen zeggen, soms moeite om de altijd haastige koks te overtuigen nóg eens te poseren, het resultaat is prima. De schetsjes met trefwoorden en foto van de kok vind ik wel wat heel trendy.

Bij elke kok ook een recept. De meeste zijn heel goed na te koken in mijn eigen bescheiden keukentje. Maar bij een paar van deze recepten vraag ik me af hoe ik ooit de ingrediënten bij elkaar zou moeten krijgen. Eetbaar bladgoud is niet echt in het schap van mijn super te vinden.

Ik vind het wel jammer dat Aranka van der Pol niets schrijft over hoe ze tot de keuze voor déze koks is gekomen. Toevallig? Bewust? Waarom wel Jamie en niet Rick Stein? Of is Aranka al weer op weg naar de volgende serie topkoks? Van mij mag het, het zal vast nog zo’n boeiend boek opleveren.

Het boek is mooi verzorgd uitgegeven met harde kaft en een prettige lay-out.

• Eetlust. In gesprek met ‘s werelds topkoks.
• Geschreven door Aranka van der Pol. Foto’s Frank de Ruiter.
• Uitgegeven bij House of Knowledge.
• ISBN 978 90 9510 482 7
• Het boek kost € 24,95

© ellen.

Het was een paar dagen stil op dit weblog. Maar niet zonder reden! Af en toe
moet ook het Ministerie even buiten de Brabantse grenzen treden om inspiratie op
te doen. Ditmaal reisden wij, samen met Jan en Ans, af naar Amsterdam voor een
kort weekeinde vol Kunst, Cultuur en Eten en Drinken. Dat begon donderdag al
meteen met het (letterlijk en figuurlijk) meest spetterende, laatste optreden
van de “Dogtroep”. Maar daarover later meer.

Vandaag besloten wij ons Amsterdam-bezoek met de presentatie van het nieuwe
boek van Karin
Luiten “Alles uit de
kast”. Slim koken met vers en voorraad.

Ook dit keer was boekhandel De
Sperwer “the place to be”. Samen met het neusje van de zalm
van de Nederlandstalige weblogs, de pers, de uitgever, familie, vrienden, en
buren van Karin, waren wij in de kookstudio van de Sperwer. Wij dronken een glas
mooie witte wijn en wachtten op de onthulling van het boek.

Ditmaal geen toespraken en mooie frasen van “vreemden”. Karin nam zelf het
woord en vertelde over haar nieuwste boek . Over het “hoe en waarom van het
boek”. “Gewoon koken met wat er nog is”, “Ik heb een hekel aan boodschappen
doen, dus probeer ik dan van wat er nog over is iets lekkers te maken”. “Je hebt
meer in huis dan je denkt! Slim koken betekent optimaal gebruik maken van je
voorraad, efficiënt boodschappen doen en je creativiteit gebruiken bij het
koken. Dit boek gaat je daarbij helpen”.

Karin neemt in haar boek ook een kijkje in de keuken bij Astrid Joosten,
Esther Vergeer, Tania Kross, Caja Cazemier, Bram van der Vlug, Ronald Giphart, Harold Hamersa en Olav Cox.
Wat doen zij om een snelle en toch smakelijke maaltijd op tafel te zetten?

Ik moet eerlijk zeggen dat ik nog
nauwelijks tijd heb gehad om het boek in te zien, laat staan te lezen. Maar één
recept leerde ik al wel kennen. Alle aanwezigen op de presentatie kregen een
demonstratie van het recept te zien. Ronald Giphart wilde zijn kookkunsten wel
tonen. Hij maakte, onder begeleiding van Karin, ‘n gerecht uit het boek: een
salade van rode biet, zalm en mierikswortel. Een heel lekker en simpel te maken
hapje, zo bleek wel uit de performence!

Wij genoten nog even van een hapje en een
drankje. En Karin was zo lief om voor ons een eerste exemplaar van haar boek te
signeren. Helaas hadden wij nog andere verplichtingen en moesten we weer snel
naar huis. Een uitgebreide recensie van het boek volgt!

En ook het verslag van onze belevenissen in
Amsterdam moeten jullie ook nog even tegoed houden. Ik kan alvast vertellen dat
wij diep onder de indruk waren van een werkelijk stormachtig optreden van de
Dogtroep!

Morgen meer, het was een drukke dag
vandaag. Nu eerst een rondje om Kerk en Kasteel met Hond Max.

© ellen

Dit voorjaar (tijdens de boekenweek) stak ik de loftrompet over een historische uitgave van De verstandige kok.  Een kookboek uit onze Gouden Eeuw, hertaald en bewerkt door neerlandica en diëtiste Marleen Willebrands. Iets dergelijks moet ik nu wéér gaan doen.

Het betreft een boek dat oorspronkelijk Koocboec oft familieren keukenboec heette en in 1612 in Leuven verscheen. In deze eenentwintigste eeuwse uitgave kreeg het de wat meer plastische titel mee: Lieve schat, wat vind je lekker? Marleen Willebrands bezorgde ook hier de vertaling en stelde een verklarende woordenlijst samen. De historici Jozef Schildermans en Hilde Sels bezorgden de commentaren bij de tekst, beschreven de verbanden met de Italiaanse renaissancekeuken en zorgden voor de meeste bewerkingen van de recepten uit het Kookboec. Waarlijk een daad van grote importantie!

Of de schrijver nu Antoon de Kok heette of de Cock (met see oo see kaa), we zullen het nooit weten. Er is over de schrijver bijster weinig bekend. Hij leefde in de Spaanse Nederlanden van de 17e eeuw. Antoon hertaalde zijn naam, naar de gewoonte van de tijd, in het Latijn en noemde zich Antonius Magirus. Magirus is Grieks voor kok. Over de biografie van de schrijver is door de jaren heen druk gespeculeerd. In een apart hoofdstuk zetten Schildersmans en Sels het allemaal nog eens op een rijtje. Voorts besteden ze aandacht aan het historisch belang van het kookboec, aan de omstandigheden waarin het ontstond, en plaatsen ze het geheel in een politieke en maatschappelijke context. Ook gaan ze uitgebreid in op die grote eetschrijver uit de Italiaanse renaissance Bartolomeo Scappi. Antoon Magirus “leende” namelijk nogal wat van de recepten van Magister Scappi.

Magirus was geen plagiaatpleger. Hij gebruikte dan wel de recepten van Scappi, maar hij bewerkte ze en paste ze aan voor gebruik in de Lage Landen. Magirus heeft een prettige manier van schrijven, tintelend, vrolijk, soms vlijmscherp (polemisch zeggen de auteurs). In de hertaling van Willebrands leest het als een trein. Magirus beperkt zich niet tot het geven van recepten, maar schrijft ook over het belang van goede ingrediënten, keukengereedschap en een verantwoorde wintervoorraad. Tussen de recepten door geeft hij productinformatie.

De historici Schildermans en Sels plaatsen hun culinair-historische bespiegelingen tussen de recepten en beschrijvingen van Magiris. Dat is altijd een hachelijke zaak, maar hier gebeurt het zo natuurlijk dat het op geen enkel moment het oorspronkelijke verhaal ophoudt of in de weg staat. De schrijftrant van de historici leest lekker weg en sluit uitstekend aan bij die van Magirus. En wát ze schrijven verheldert de oorspronkelijke inhoud en maakt dat de moderne mens kan blijven volgen waar het nu eigenlijk om gaat.

Het oorspronkelijk boec van Magirus is opgebouwd uit pakweg 170 recepten (lemma’s). Die zijn echter lang niet altijd grondig uitgeschreven en vereisen een forse basiskennis van de historische keuken. Daarom hebben de auteurs van dit boek 30 recepten aangepast en op moderne manier beschreven. Je kunt ze zo nakoken, echt waar.

Het boek is sober maar effectief geïllustreerd met prenten en een enkel schilderij uit de 17e eeuw. De typografie is uitstekend verzorgd, de bladspiegel prettig.

Ik ben erg gecharmeerd van dit boek, Ellen vindt het het beste historisch kookboek uit onze bibliotheek.

Houdt je lief van geschiedenis? Houdt je lief van koken? Of nog beter, houdt je lief van allebei? Schenk je lief dit boek met de Kerst. Voor jou kan dan de rest van het jaar niet meer kapot, gegarandeerd! En dat voor luttele € 25,-

Jozef Schildermans, Hilde Sels, Marleen Willebrands
Lieve schat, wat vind je lekker?
Davidsfonds /Leuven
ISBN 987-90-5826-500-5

© paul