Ik was even in het grensplaatsje Goch, gelegen aan de Duitse zijde van de demarcatie. Ik had er eigenlijk niks te zoeken, maar ik moest er even uit. De plaatselijk bakker bood een broodpop aan, dat hoorde bij deze tijd van het jaar. Je vindt ze overal in het Rijnland, maar ook aan de Nederlandse kant van de grens, met name in Limburg. Ook de Pfalz heeft z’n eigen variant, evenzo de Elzas, Lotharingen en de Franche Comté.

In Goch heet het mannetje Weckmann, Herr Weckmann wel te verstaan, maar een paar kilometer verderop in Kleef laten ze de laatste n weg. Verder luistert hij naar de namen: Stutenkerl, Stutenmännchen, Kiepenkerl, Klaaskerl, Backsmann, Stutenmann, Piefekopp, Puhmann, Weckmännchen, Buckmann, Bauchmann, Kaiten Jais, Dambedei, Hefekerl, Ditz, Klausenmann, Griitibänz, Grettimaa, Elgermaa, Teigmännli, Grättimaa, Elggermaa, Baselmann, Wäge̩mǫǫn, Wäge̩man, Klooskäälsche, Flǫütewäk, Wäkman, Wëggemann, Weggemann, Kloskälche, Fleuteweck, Weckpopp, Wäge̩man, Koosmännke of Weggbopp.

In Nederland mag hij Piepekop heten, of Buikman, Wekkeman, Stevensman en Ziepesjprengert. In ons eigen Luxemburg spreekt men hem aan met Boxemänchen, (hoewel Ellen ervan overtuigd is dat ze hem in de Moezelstreek écht anders noemen). In de Elzas is het dan weer Männele en in de rest van Noord-Oost Frankrijk spreekt men van Jean Bonhomme. Zoveel namen voor zo’n simpel broodmannetje…

Het broodmannetje wordt gebakken van een eenvoudig gistdeeg dat tegenwoordig vaak wordt aangezoet. En je hebt mannetjes mét krenten en zonder. Het mannetje hoort van oudsher zowel bij Sint Maartensdag als bij Sinterklaas, hoewel hij tegenwoordig de hele Adventstijd wordt gebakken. (En ruim eerder dus ook…)

Al vanuit de middeleeuwen is bekend dat men in de Adventstijd broden in de vorm van menselijke figuren bakte, die men vervolgens schonk aan zieken, armen en behoeftigen. Katholieke werken van barmhartigheid dus. Maar in andere verhalen komen de Germanen uit de voorchristelijke tijd om de hoek piepen, met hun broodoffers rond de Midwinterwende.

De gewoonte om een stenen pijpje mee te bakken stamt uit onze contreien, het is typisch Rijnlands. Hoe lang en waarom dat gebeurt geeft voedingsbodem tot allerhande speculaties. De gewoonte zou ergens uit de 17e of 18e eeuw stammen en ermee te maken kunnen hebben dat het Protestants volksdeel zich actief bezig hield met het ontheiligen van Katholieke symbolen. Door het broodmannetje een pijp mee te geven maakte je van een oorspronkelijk religieus symbool een doodgewoon mannetje.

In oktober 2007 schreef ik al eens over Herr Weckmann. Het stukje heeft niet zoveel om het lijf, maar we kregen er een hele hoop schitterende reacties op; een paar uit Duistland en een aantal uit Limburg. Die reacties zijn voor eeuwig verloren gegaan door toedoen van een slechte weblog-aanbieder.

Enfin,.. ik kocht dat broodmannetje voor onze Jop, maar die kan er natuurlijk nog niks mee. Die is nog in het stadium van kleine brokjes brood met jam van oma…

Ach het schijnt vaker voor te komen, irrationaliteit bij beginnende grootouders. Het schijnt ook weer over te gaan…

© paul

P.s.: Weck is overigens Oud-Duits voor een deeg van water, gist en bloem…

Haar website staat al jaren gemarkeerd als een van onze favorieten, en het zou zomaar kunnen dat je haar al eens bezocht. Maar voor al diegenen die dat genot nog niet ten deel viel geeft ik hier nog maar eens het adres: La Cucina, Italiaans koken met Antoinette…

Antoinette is een Nederlandse vrouw die in het begin van de eeuw verhuisde naar Italië omwille van liefde, keuken en koken. Hoe het intussen met de liefde is, daar heb ik geen weet van, maar met keuken en koken zit het wel snor. Van die laatste twee zaken getuigt Antoinettes website. Antoinette schrijft beeldend, helder en met humor. Haar recepten zijn mooi, bruikbaar en doorgaans prima na te koken. Bezoek die site en doe er je voordeel mee….

Zo stond er recentelijk dat artikel op Antoinettes website over de druivenoogst bij haar in de buurt. En ze plakte er dan maar meteen een recept aan. Onze eigen druivenoogst was zo goed als voltooid. Natuurlijk mocht er wat blijven hangen ten bate van de vogelen des velds, maar er viel ook nog best een paar kilo eerste klas druiven te plukken omwille van culinair gerief. En dat recept van Antoinette kwam daarbij prima van pas. Het betreft een vruchtenbrood, met verse vruchten wel te verstaan. Het recept komt uit Toscane, maar in de basis is het in feite een heel algemeen recept, iets dergelijks zal dus op andere plaatsen ook wel te vinden zijn. In haar artikel suggereert Antoinette dat ze een eigen invulling aan het recept gaf. En ik veranderde er ook weer een en ander aan. Ik gebruikte meer bloem en minder druiven (ik kreeg in eerste instantie mijn deeg niet goed). Ik geef je het recept zoals ik het maakte. Het recept volgens Antoinette vind je op haar site.

• 500 gram bloem,
• 7 gram droge gist,
• 290 ml. water,
• 4 eetlepels olijfolie,
• 1,5theelepel zout,
• 600 gram druiven,
• 90 gram suiker

Meng de gist met twee eetlepels olie en twee eetlepels water. Werk gist, zout en de rest van het water door de bloem en kneed tot een soepel deeg. Doe het deeg vervolgens in een kom en laat het bij kamertemperatuur anderhalf uur rijzen. Het volume van het deeg zal zich in die tijd verdubbelen. Verdeel nu het deeg in twee helften. Bedek met een helft de bodem van een ronde bak- of cakevorm (doorsnee 30 centimeter) en stort hierop de helft van de druiven. Strooi er wat suiker over en dek vervolgens deze laag af met de rest van het deeg. Druk in deze toplaag de rest van de druiven en bestrooi met de rest van de suiker. Laat het druivenbrood nog eens een uur rijzen bij kamertemperatuur. Bak het brood vervolgens in een op 180 graden voorverwarmde oven in 45 minuten gaar.

Wat je nu hebt komt heel aardig overeen met traditionele Limburgse vlaai. Niet die kruimelbodemvlaai uit de winkel, maar dat vruchtenbrood zoals het gegeten werd (wordt?) als nagerecht bij een copieus maal. Antoinette geeft nog een paar suggesties voor het geval dat je geen druiven ter beschikking zijn. Met een beetje creativiteit zijn de mogelijkheden legio. Probeer het recept uit met druiven. Het levert een heerlijk zoet vruchtenbrood op met een fris zuurtje. En het geurt oorverdovend…

© paul

Het was al weer een tijdje geleden dat ik dit gerecht maakte; kip met nootmuskaat, véél nootmuskaat! Ik las het recept bij Klary Koopmans. Klary deed inspiratie op bij het weblog van Jules Clancy, the Stone soup. Een weblog over ‘Minimalist Home Cooking’. Jules Clancy zegt dat de meeste gerechten gewoon lekkerder smaken als je het simpel houd. Zij gebruikt, peper en zout niet meegerekend, in de meeste gerechten slechts vijf ingrediënten en dat zijn dan vaak ook nog gerechten die in een minuut of tien op tafel staan. Een inspiratiebron, beslist de moeite waard om zo af en toe eens door te lezen!

Maar goed, zo’n recept gaat hier in huis dan een heel eigen leven leiden, ik voeg wat toe, en nog wat en opeens wordt het iets heel anders. Wat blijft is dat deze kip een hele zachte troostrijke smaak heeft. Een stoofpotje voor duffe dagen als het na een hittegolf weer gewoon gaat regenen en je een trui meer moet aantrekken. Ik hield me niet meer aan de vijf ingrediënten, ik gebruikte er meer. Het resultaat was in ieder geval precies wat we wensten.

Je kunt voor dit gerecht een hele kip nemen en de kip in stukken verdelen of delen kopen, bijvoorbeeld kippenpoten of kippenborst. Het maakt niet uit. Wat wel uitmaakt, ik zeg het misschien ten overvloede, koop een fatsoenlijke kip! Die plofdingen wil je toch echt niet meer in je pannen hebben. Ik gebruikte biologische kippenpoten van de Zwarte Hoevekip. Als je dit voor meer mensen maakt of een hele kip gebruikt, pas dan de hoeveelheden wat aan. Het hoeft allemaal niet zo heel precies, een scheutje meer room, wat meer wijn…

• Voor twee personen
• 2 biologische kippenpoten, met vel en bot
• zout en peper
• bloem
• vers geraspte nootmuskaat
• 1 sjalot heel fijn gesneden
• 1 teentje knoflook, fijn gesneden
• 1/2 glas droge witte wijn
• 40 gram liefst geklaarde boter, boter dus
• een flinke scheut room

Wrijf de bouten in met peper en zout en rasp er flink wat nootmuskaat over. Bestuif ze dan licht met bloem. Verwarm de boter in een braadpan en bak de kipdelen rondom bruin. Doe de sjalot en knoflook erbij en bak die zachtjes even mee. Blus dan af met de wijn en roer de aanbaksels goed los. Voeg wat water of bouillon toe en rasp er nog eens flink wat nootmuskaat over. Sluit de pan en laat de kip op een heel zacht vuurtje een uurtje sudderen. Doe er dan de room bij en laat die even inkoken. Dien de kip op met de saus en geniet! Wij aten er gestoofde venkel bij, een goeie combinatie.

Kopje espresso toe!

© ellen