Naast eten en drinken nemen boeken een alles overheersende plaats in in ons leven. Literatuur op de eerste plaats, en op gepaste afstand de kooklectuur. Verder naar beneden op de ladder komen geschiedenis, de kunsten en het beeldverhaal.

Een aantal receptenboeken dien je in huis te hebben, je hebt nu eenmaal een referentiekader nodig. Toen wij dertig jaar geleden begonnen met verzamelen was alles interessant, spannend, nieuw. Maar, zoals het gaat, al spoedig bleek het ene boek het andere voor de helft te overlappen, en de ene auteur schreef zijn receptuur letterlijk over van een derde, die het ook al niet van zichzelf had. We zijn er dan ook al jaren geleden mee gestopt, met receptenboeken. Die paar klassiekers die onontbeerlijk zijn, zijn op één hand te tellen. Ze staan al bij ons in huis. De rest, laat maar.

Dus geen kookboeken meer? Nee, dat is niet gezegd. Er is ruim voldoende voor handen om onze honger naar gedrukt papier te bevredigen. Het is even zoeken, maar dat loont dan ook altijd de moeite. We zoeken naar de achtergronden van eten en drinken en het is verbazingwekkend hoeveel er in het Nederlands is te vinden. Tel daarbij de moderne West-Europeese talen en je raakt je leven niet uitverzameld.

Ongeveer een jaar geleden verscheen De Verstandige Kok, de rijke keuken van de Gouden Eeuw. Een tekstuitgave (zeg maar hertaling plus verklaring) van een zeventiende eeuws Nederlands kookboek, bezorgd en ruim van aantekeningen voorzien door de diëtiste en neerlandica Marleen Willebrands. Kijk lezer, dat vinden wij leuk.

Marleen Willebrands baseert haar uitgave op de tekst zoals die verscheen in een boekje uit 1669, getiteld: Het Vermakelijk Landleven. Daarin zijn verhandelingen opgenomen over het tuinieren “op den Buiten”. Hoe leg je een tuin aan, hoe verzorg je die en wat is het nut ervan. Verder: hoe onderhoud je het huishouden op het buitenverblijf, hoe verwerk je de opbrengst van je tuin en als slot: hoe bereid je van al dat moois een waardige dis, en dat deel van het boek heet: De Verstandige Kok.

De hertaling van Willebrands volgt, voor zover mogelijk, letterlijk de oorspronkelijke tekst. Ze vult de tekst voortdurend aan met achtergrondinformatie om de tekst begrijpelijk en inzichtelijk te maken, om de oorsprong een context te verschaffen. En dat maakt het boek zo aantrekkelijk. Na lezen heb je het gevoel dat je echt iets te weten bent gekomen over de keukenpraktijk uit de Gouden Eeuw. Je leest als het ware om de oorspronkelijke tekst heen en krijgt inzicht in een tijd die al lang achter je ligt.

Willebrands plaatst de tekst verder in een breder geheel door enkele hoofdstukken toe te voegen zoals: maaltijdgewoonten in de zeventiende eeuw, voedsel als medicijn, landleven als onderwerp van literatuur. Er is een uitgebreide verwijzing naar de bronnen die ze gebruikt en een en ander wordt netjes verantwoord. Een aantal van de recepten zijn in een apart hoofdstuk zodanig bewerkt dat ze voor de lezer van nú na te koken zijn.

Het boek is mooi uitgegeven, genaaid en voorzien van een stevige kaft. Typografisch oogt het allemaal heel prettig, met een mooie bladspiegel en een evenwichtige verdeling tussen tekst en illustraties. Die illustraties bestaan uit oud prentwerk. Dat is vaak zo in dit soort boeken, maar hier is het met smaak en ter zake doende gebeurd.

Ik stop dit artikel, want ik merk dat ik alleen nog maar in superlatieven ga vervallen. En dat wordt ook saai. Hoed af, vindt het Ministerie. Dat er nog veel van dit soort uitgaven (van deze kwaliteit) mogen volgen…

Marleen Willebrands: de Verstandige Kok. Uitgeverij Pereboom, ISBN 9077455205. € 24,90

© paul