De lange weg naar Santiago de Compostella, intermezzo: Jan van Gemert in Baskenland…

10298686_660009844067464_5169250194055794896_n
Pelgrim Jan liet me via Sas weten dat hij heel sterke associaties kreeg bij het aanzien van het landschap waar de wandelaars doorheen trokken. Alsof hij het al sinds mensenheugnis kende. Hij herkende in de omgeving de verbeelding die thuis aan de muur hing; een aquarel, mogelijk een gewassen tekening in gemengde techniek. (Ik zou er met mijn neus bovenop moeten zitten om er meer over te vertellen, ik heb slechts een foto…)

Ik weet het welhaast zeker: Jan betrok het schilderij van of via vriend en collega Theo van Gemert. Het is gemaakt door de vader van Theo, Jan van Gemert.

In een ver verleden deelde ik het atelier met Jan van Gemert. Hij was beeldend kunstenaar in behoorlijk goede doen, ik was een kunstenstudent in arrenmoede. Jan hielp me kunstzinnige problemen op te lossen, en nu en dan schoof hij wat af. Nooit geldelijk, altijd in de materiële zin. Canvas, olieverf, inkten, papier, het gewone kunstenaarsgedoe. Maar soms ook wijnen, bij voorkeur van Spaanse afkomst en Valdepenas was favoriet. Soms ook etenswaar…

Jan heeft veel landschappen geschilderd in Spanje, hij kwam er graag, hij kwam er vaak. De eenvoud, de gastvrijheid en de overweldigende natuur trokken hem, hij sleepte hele families uit onze contreien er mee naartoe. De delen van Spanje die hij verkoos waren nog niet overwoekerd met hotels, bed-and-breakfasts en plat vertier. Jan vertelde me over dat kerkje, ergens in het niemandsland van de Basken, er hing een échte Goya, zomaar zonder enige bescherming; de deur van de kerk was altijd open. Ook was hij al eens een schildering van El Greco tegen gekomen, zomaar in het wild. Dat waren nog eens tijden, kom er nu nog eens om…

En terwijl Jan’s gezelschap vakantie vierde trok hij de bergen in om te schilderen. De lokale bevolking sprak Jan eerbiedig aan met Master, of ook wel met Profesór. Hij werd met alle egards behandeld, en zo ook zijn gezelschap.

Jan verloor een been op dertienjarige leeftijd, een handicap die hem zijn hele leven parten heeft gespeeld. Hij kreeg er een kunstbeen voor in de plaats. Het maakte hem ongeschikt als arbeidsman, maar het bood hem wél de kans om te gaan studeren. Mét been was Jan nooit kunstenaar geworden, waarschijnlijk had er dan een carrière als wever of metselaar voor hem in het verschiet gelegen.

Jan was een mild-slordig mens, hij raakte wel eens wat kwijt. Het kon dan ook zomaar gebeuren dat hij zijn been verloor, ik heb het zelf bij enige gelegenheid mee mogen maken… Het gebeurde hem ook op een van zijn schildertochten, hij kon niet meer op of neer, been kwijt! Een passerende herder vond de arme invalide en ondernam onmiddellijk actie. In het dorp, een paar kilometer verderop, werd een missie gestart. Een ezel plukte men uit zijn tredmolen, het was de enige ambulance in de verre omgeving. Jan werd opgehaald en in optocht naar het dorp gevoerd. En de hele lokale bevolking stond aan de weg om de inkomst luister bij te zetten. Het oogde als de Intocht van Christus te Brussel.

(Ik heb die verhalen niet alleen van Jan, hij was een bescheiden mens, daar waar het over hemzelf ging. Ik hoorde ze van Ome Put, van Nieta, van Petra, van Henk. Vraag het aan Nieta, ze verteld zó een avond vol…)

In een oeroud compendium, het heette geloof ik: Wie is Wie in de Nederlandse Kunsten, kwam ik Jan’s naam tegen. Het compendium was uitgegeven in 1954. Jan stond er te boek als aankomend, talentvol Brabants Kunstenaar.

Jan evenwel, koos in die tijd voor het onderwijs. Die keuze heeft een aantal goede Kunstenaars opgeleverd. Jan kon het vak wegleren, zoveel is zeker. Zijn eigen carière kwam daardoor wel in het gedrang. Té weinig tijd voor eigen kunsten, Té weinig tijd om zichzelf te ontwikkelen, té veel sociale contacten om te onderhouden. Zijn eigen werk ontwikkelde zich niet uit, het was de tijd van de stilstand.

Ik heb het hem verweten, die stilstand. Jan echter had meer realiteitszin. Hij laafde zich aan het feit dat hij een aantal jonge mensen op het juiste spoor had gezet. Het werk dat hij maakte na de pensioengerechtigde leeftijd was een herhaling van wat hij in de jaren vijftig had ontwikkeld. En het was goed zo…

© ellen-paul

Klik bij Catagories (in de rechter kolom), of onder dit artikel op reis naar Santiago voor alle artikelen. En voor het overzichtskaartje van Sas: klik op de link hieronder.<iframe src=”https://mapsengine.google.com/map/embed?mid=zdjs6EO5tq8A.klZPafK3sUQo” width=”640″ height=”480″></iframe>

 

One thought on “De lange weg naar Santiago de Compostella, intermezzo: Jan van Gemert in Baskenland…

  1. Leuk om te lezen, ik vertel zeker n hele avond vol als ie hand dat wil. In Vandellos noemde ze ome Jan Don Juan. En werd hij altijd door een plaatselijke bewoner de bergen ingebracht op een ezeltje. We sliepen dan bij Secondino. Weet t allemaal nog goed. Maar goed het gaat nu over Jan en Ans, dus laat ik er maar over ophouden en genieten van jullie verhalen over de lange tocht.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *